कोरोनाभाइरसको महामारीपछि मानव जीवन
 |
| सौजन्य: डब्लूएचओ/गेट्टीईमेज |
के कोभिड-१९ ले सँधैको लागि हाम्रो जीवनलाई बदलिदिन्छ?
प्राविधि, अर्थशास्त्र, चिकित्सा र राजनीतिक विशेषज्ञहरूका विचार
• जहीना रशीद/अल्जजीरा
हामीलाई थाहा छ, कोभिड-१९ को महामारीले हाम्रो जीवनको गतिलाई तहसनहस पार्दैछ । यतिबेला विश्वको एक चौथाईं जनसंख्या घरभित्र बन्दी बनेको छ, दर्जनौं राष्ट्रहरू लकडाउन भएका छन् ।
विश्वका धेरै स्थानमा सीमाहरू शिल गरिएका छन् । विमानस्थल, होटल र व्यापार बन्द भएका छन् भने स्कुलहरू स्थगन गरिएका छन् । यसले समाजमा ठूलो उथलपुथल श्रृजना गरेको छ । अर्थतन्त्र धराशायी बनेको छ भने कामदारहरू बेरोजगार बनेका छन् । साथै भोकमरी शुरू भएको छ ।
जे-जे भई रहेको छ त्यसले अब विश्वको जीवनशैलीलाई दीर्घकालिन रुपमा नै बदल्छ भन्ने विश्लेषण हुन थालेको छ । अब मानिसले आफ्नो खानपान, रहनसहन, पूजा-पाठ, खेलकुद, काम गर्ने शैली वा मानिसको दैनन्दिन्को जीवनशैलीमा व्यापक परिवर्तन गर्नेछन् भन्ने विश्लेषकहरूको अनुमान छ ।
धेरैको भनाई छ, महामारीपछिको दुनियाँ यस अघिको भन्दा खराब हुनेछैन, अझैं राम्रो हुनेछ ।
त्यसोभए कस्तो देखिएला हाम्रो भविष्य ?
चिकित्सा, मनोविज्ञान, अर्थशास्त्र र प्रविधिका विज्ञहरूको धारणा:
संकटमा सदृश्य दुनियाँ : प्रविधि झनै शक्तिशाली
एन्ड्रयू कीन
डीजीटल रेभोलुसनमाथि टिप्पणी गर्ने कीनका 'हाऊ टू फिक्स दी फ्यूचर'लगायत ५ वटा पुस्तक प्रकाशित छन् । उनी अमेरिकाको बर्कलेमा बस्छन् ।
परम्परागत भौतिक सदृश्य संसार संकटमा परिरहेको छ । होटल, रेस्टुरेन्ट, व्यापार, हवाई यातायात आदि कोही पनि यसबाट अछूतो छैन । जबकी डीजीटल दुनियाँ पूरै सक्रिय भएको छ । हामी प्रविधिकै कारण यो महामारीबाट जोगिएका छौं । हरेक मान्छे घरभित्र थुनिनु परेको छ । बाहिरी संसार हेर्ने एक मात्रै माध्यम भनेको स्मार्ट फोन बनेको छ । महामारीपछि यो क्रम अहिलेभन्दा धेरै प्रभावकारी हुनेछ । यदि त्यति भएन भने पनि अहिलेकोभन्दा टेक्नोलोजीका कम्पनीहरू त्यसपछि थप शक्तिशाली हुने निश्चित छ ।
यो संकटको लाभ सबैभन्दा बढी कसैलाई हुनेछ भने त्यो टेक्नोलोजीका कम्पनीहरूलाई हुनेछ । 'जूम' जस्ता साना कम्पनीहरू मात्रै होइन, ठूला खेलाडी मानिएका गुगल, एप्पल, फेसबुक, प्येपलजस्ता अमेरिकीर चिनियाँ कम्पनीहरूले यसको लाभ प्राप्त गर्नेछन् । यसअघि मानिसहरू विज्ञान प्रविधिप्रति जति आलोचना र गाली गरिरहेका थिए त्यो अहिले कम हुँदै गएको छ । प्रविधिमा भर पर्नु परेपछि छिट्टै मानिसहरूले सीलिकन भ्यालीप्रतिको शत्रुतालाई बिर्सिनेछन् र त्यसको थप उपयोग गर्नेछन् ।
अहिले धेरै सरकारहरूले प्रविधिमाथि अत्याधिक निगरानी गरिरहेको देख्न सक्छौं । तर यो महामारीसँग लड्नका लागि उपयोगी हतियार हो । उदाहरणका लागि इजरायल जस्ता मुलुकहरूले भाइरस पत्ता लगाउनका लागि पनि स्मार्ट फोन ट्र्यास गरेर अनुसन्धान गरिरहेका छन् । तर त्यस्ता गतिविधिले व्यक्तिगत स्वतन्त्रता र गोपनियतामाथि असर पुग्ने खतरा छ । यो कुनै नयाँ कुरा होइन, बरू यसले धेरै वर्षदेखि चलिरहेको खेलको सीमालाई बढाउने छ । थप गति पैदा गराउने छ । अगाडि बढ्दै जाँदा यसले क्यामेराबाट हाम्रो क्षमतालाई मात्रै होइन, सामाजिक तथा राजनीतिक अधिकारहरू पनि निर्धारण गर्नेछ ।
अर्कोतर्फ यस संकटले पहिलेदेखि नै कमजोर पश्चिमाहरूलाई झन कमजोर बनाउने छ । किनभने यो महामारीको सबैभन्दा पहिले अनुभव गर्ने र त्यसबाट मुक्त हुने मुलुक चीन हो । चीनसँगै पूर्वी एसियाका सर्वसत्तावादी सिंगापुर, दक्षिण कोरिया जस्ता मुलुकले कोरोना संकटलाई निर्मुल पारिरहेका छन् । पश्चिमी लोकतन्त्रभन्दा उनीहरू कयौं गुणा व्यावहारिक देखिएका छन् । व्यक्तिगत स्वतन्त्रता, गोपनियता आदि विषयबारे हिसाब गरिरहेको हरेक मानिसलाई चुनौती बनेको छ, अब उसले स्वतन्त्रता रोज्ने कि प्रविधि र दुनियाँको गति ।
अन्तर्राष्ट्रिय सहकार्य धरासयी : कमजोर राष्ट्रमा अराजकता
एन्ड्रीयस क्रिग
बेलायतको किंग्स कलेज लन्डनमा स्कुल अफ सेक्युरीटीजका सहायक प्रोफेसर
कोभिड-१९ ले सबै मानवीय सेवाहरूलाई द्रुत गतिमा प्रविधिमय बनाउँदै चौथो औद्योगिक क्रान्तिलाई अघि बढाउने छ । समुदाय र राज्य बीचको दूरी बढ्ने छ भने राज्यले नागरिकमाथिको नियन्त्रणलाई झनै पेचिलो बनाउने छन् ।
कोभिड-१९ का कारण व्यक्तिगत सुरक्षाका लागि भन्दै राज्यहरूले नागरिक स्वतन्त्रतालाई पर्याप्त मात्रमा दबाउन खोज्नेछन् । जसका कारण उदारवादी विश्वको सामाजिक संरचनामा बदलाव आउने छ ।
कोभिड-१९ बाट नागरिकलाई बचाउने बहानामा शासकहरूले व्यक्तिको निजी जीवनमा हस्तक्षेप गरेर सूचनालाई नियन्त्रणमार्फत आफ्नो शक्तिलाई थफ बढाउने छन् । डीजीटल टेक्नोलोजी प्रयोगले सुक्ष्म पुलिस निर्माण गर्न राज्यलाई सहज बनाउने छ । जहाँ राज्यको नागरिकमाथि भइरहेको नियन्त्रण प्रष्ट रुपमा देखिदैन । राज्यले सुरक्षा प्रदान गरोस भन्ने चाहनाले व्यक्तिले जान अन्जानमा नै आफ्ना डाटा राज्यलाई सुम्पिन बाध्य हुनुपर्नेछ ।
अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा धेरै कम मात्रै सहकार्य हुनेछ । राष्ट्रवाद र आत्म केन्द्रित प्रवृत्ति निरन्तर हावी हुँदै जानेछ । पपुलिस्टहरूले बाह्य हस्तक्षेपको त्रास देखाएर आफ्नो राजनीतिक दाउलाई बलियो बनाउने छन् । धेरै मुलुकलाई आर्थिक, सामाजिक र नागरिकको स्वास्थ्य समस्या समाधान चुनौतीको विषय बन्नेछ ।
कोभिड-१९ का कारण उत्पन्न विश्व आर्थिक संकटको असर हरेक मुलुक र सरकारलाई पर्नेछ । त्यसको ठूलो असर स्वास्थ्य क्षेत्रमा नै देखिनेछ । असफल राष्ट्रहरू अराजकतातर्फ धकेलिने छन् । त्यस्तो अवस्था निरंकुश राज्यहरूको स्थापनाको सम्भावना प्रबल बन्दै जानेछ । लाखौं मानिसहरू घरवार विहिन बन्नेछन् भने जनजीविकाकै लागि उनीहरूले आवाज उठाउँदा त्यसमाथि राज्यको दमन चर्को बन्न सक्नेछ ।
मान्यताहरू र आदतमा परिवर्तन
पीट लन
आयरल्याण्डको डबलिनमा आर्थिक र सामाजिक अनुसन्धान संस्थानका बिह्याविरियल रिसर्च प्रमुख
मानिसहरू पछाडि फर्केर यो समयलाई आफ्नो जीवनमा परिवर्तन भएको क्षणका रुपमा सम्झिरहने छन् भन्नेमा मलाई आशंका छ ।
हामी धेरैको जीवनमा लक्ष्य प्राप्ति गर्ने, परिवारलाई हेर्ने र काममा सघाउने आदत छ, हामी त्यसैमा अभ्यस्त पनि छौं । जसले आफ्ना यस्ता बानीहरू परिवर्तन गर्छ उसले चलिरहेको प्रणालीलाई धक्का दिन्छ । मानिसहरूको काम गर्ने तरिका, दैनन्दिन् जीवनको समय तालिका, खाने, बस्ने, लगाउने, घर परिवारसँग गर्ने व्यवहार आदि जीवन जिउने शैलीमा यो घटनाक्रमले व्यापक परिवर्तन ल्याइदिने छ । जब मानिसले आफ्नो शैलीलाई परिवर्तन गर्न थाल्दछ, विस्तारै त्यो आदत बन्न पुग्छ । यसका लागि धेरै होइन, हप्ता या महिना दिनको समय नै काफी हुन्छ ।
यो भन्दा धेरै मानिसको जीवनका मान्यताहरूमा पनि परिवर्तन आउने छन् । हामीलाई थाहा छ समाजमा निकै धेरै मान्यताहरू छन् जसले समाजलाई अघि बढ्न मद्दत गरिरहेका छन् । ती मान्यताहरूले हरेक नयाँ पुस्तालाई आफ्ना पुर्खाहरूको जीवनशैली ग्रहण गर्न बाध्य वा सहज तुल्याउँछन् । महामारी कुनै युद्धभन्दा धेरै फरक विषय हो तर यसले सबैलाई एकपटक असर गर्छ । जसका कारण परिवर्तन पनि सामूहिकतामा हुन्छ । त्यसले हामीलाई सामूहिक कार्य के हो र समुदायको आवश्यकता किन पर्छ भन्ने कुरो गतिलो गरि अनुभुत गराउँछ ।
यो कमजोर सम्बन्धका लागि खतराको समय पनि हो । मदिरा सेवन गर्ने र कुलतमा फसेका व्यक्तिका लागि यो झनै खतरनाक अवस्था हो । यो अवस्थामा मानसिक रोगी, डीप्रेसन आदि भएका व्यक्तिलाई पनि सहि तरिकाले व्यवस्थापन गर्न जरुरी हुन्छ । यदि सहि व्यवहार उनीहरूले महसुस गरे भने जीवन पाउन सक्छन्, अन्यथा दुर्घटना हुने निश्चित हुन्छ ।
प्राथमिक स्वास्थ्य सेवामा क्रान्ति
विन गुप्ता
अमेरिकाको सेट्टलस्थित वासिङ्गटन स्कुल अफ मेडिसिन विश्वविद्यालयमा सहायक प्रोफेसर
यो शताब्दीभरी नै हामीले यो स्तरको स्वास्थ्य समस्याको सामना गर्नु परेन । यसले विश्व मानव समुदायका लागि मनोवैज्ञानिक रुपमा एउटा ठूलो खतराको घण्टी बजाइदिएको छ र यस विरुद्ध लड्नका लागि पनि सीमाहरू निर्धारण गरिदिएको छ । विश्वभरका मानिसहरूलाई भविष्यमा आफ्नो स्वास्थ्य उपचारको मागका लागि कोभिड-१९ गतिलो आधार हुनेछ । तर त्यसको जवाफ र व्यवस्थाप सम्भव छ कि छैन भन्ने कुरा शासकको पारदर्शिताले प्रमाणित गर्नेछ । सहि तवरले समस्याको हल नभए स्वास्थ्य समस्या पनि विश्वका लागि आतंकवाद र परमाणु हतियार जस्तै खतरनाक विषय बन्न सक्छ ।
आईसीयू बनाउन, भेन्टीलेटर निर्माण गर्न, आपतकालिन अस्पतालको पूर्वाधार निर्माण गर्न र रोगसँग लड्न पनि अब सरकारहरू सेनामा भर पर्नुपर्ने अवस्था देखिन सक्छ ।
अहिले अमेरिकामा हामी त्यही अवस्थाबाट गुज्री रहेका छौ । धेरै राम्रो अवस्था यहाँ छैन । यसले भविष्यमा नागरिकमाथि नियन्त्रण गर्ने र आगामी २०२० को निर्वाचनमा पनि असर पुर्याउने निश्चित छ ।
हामी प्राथमिक स्वास्थ्य उपचारको लागि क्रान्ति गरिरहेका छौं । डीजीटल टेक्नोलोजी अझैं बढी आवश्यक हुनसक्छ भने हामी टेलिमेडिसिनको प्रयोगबाट घरेलु उपचार गर्ने अवस्थामा पुग्नसक्छौं । अमेरिकाको एक तीहाई जनसंख्या त अहिले पनि टेलिमेडिसिनको प्रयोग गरिरहेको छ । मानिसहरूसँग यति बेला यसमा निर्भर हुनुको अरू विकल्प पनि छैन । तिनीहरूले जति धेरै यो प्रयोग गर्नेछन त्यति नै धेरै यस विधिमाथि विश्वास पनि गर्नेछन् । जसका कारण यसको माग बढ्ने छ र आपूर्ति हुन थालेपछि सस्तो र सहज पनि हुनेछ ।
त्यसैले महामारी स्वास्थ्य क्षेत्रमा बाँकी रहेका विकाशका कार्यहरूलाई पूर्णता दिनका लागि सहयोगी बन्ने छ भने के गर्न बाँकी रह्यो भन्ने कुरालाई दर्शाउने छ ।
खतरामा धर्मको औचित्य
मोह्द फैजल मुसा
क्वालालम्पुरको नेशनल यूनिभर्सिटी अफ मलेशियामा मलय वल्ड एण्ड सिविलाइजेसनमा रिसर्च फेलो
यो प्रकोपले केही धर्म र संस्कृतिका मानिसको जीवनमा निकै ठूलो असर पुर्याएको छ । दक्षिण कोरिया, मलेशिया, इरान जस्ता केही मुलुकमा कोभिड-१९ को प्रकोपले धार्मिक स्थल र समारोहहरू बन्द भएका छन् । आधुनिक इतिहासमा यसभन्दा पहिले कहिल्यै पनि सुन्नी र सिया मुस्लिम समुदायका पवित्र स्थलहरू सुरक्षाको कारणले बन्द गरिएका थिएनन् ।
केही महिनामा मुसलमानहरूको रामादान शुरु हुनेछ । कुनै दुई मत छैन कि धर्मको मान्यता त्यसको अनुष्ठानमा निहित हुन्छ तर त्यहाँ धेरै कम मानिस मात्रै उपस्थिति हुनेछन् ।
त्यस्तो कुनै प्रविधि छैन जसले धर्मलाई विकल्प दिन सक्नेछ । पक्कै पनि अहिले हामी उपदेशवाला अनलाइन माध्यमहरूको प्रशंसा गर्न सक्छौं । तर मानिसले प्रत्यक्ष नछोइकन वा अनुष्ठान नगरिकन धेरै धर्मको औचित्य नै रहँदैन । अनुष्ठान यति महत्वपूर्ण छ कि कतिपय धर्मको प्रतिक नै मानिन्छ ।
यो प्रकोपपछि सुन्नी मुसलमानहरूको हज, इसाईहरूको सामूहिक प्रार्थना, हिन्दुहरूको पूजा र शियाको अरवीएन जस्ता जमघटहरूमा कि त प्रतिबन्ध लाग्नेछ कि भने निश्चित मापदण्डहरू तोकिन थाल्नेछन् । मानिसको संख्या तोकेर धर्म मान्न थालियो र सरसफाई लगयातका मापदण्डहरू लागू गरियो भने सायदै कसैले त्यो दु:ख अबको समयमा गर्ला ।
यस्ता सामूहिक संस्कारले भक्तहरूलाई धर्मप्रति विश्वास दिलाउँछन् । पर्याप्त सहभागिता विना भक्तहरूमा विश्वास धेरै समय टिकीरहन मुस्किल पर्दछ । दोस्रो शब्दमा, अब मानव संस्कृतिको ठूलो स्रोतमध्ये एक धर्म र समाजको ज्ञानपद्धति कहिल्यै एक हुनेछैनन् ।
मजबुत वैश्विक व्यापार र असमानतामा कमी
शान्ता देवराजन
अमेरिकाको जर्जटाउन विश्विद्यालयको विदेश विभाग अन्तर्गत प्रयाक्टीस अफ इन्टरनेशनल डेभलपमेन्टका प्राध्यापक
कोभिड-१९ ले आर्थिक र यातायातमा भ्यंकर विश्वव्यापी संकट उत्पन्न भई रहेको देखिएको छ । यसले हामी व्यापारको विश्वव्यापी सञ्जालमा कसरी अल्झिएका छौं भन्ने पनि देखाएको छ । मेडिकल इक्युप्मेन्टदेखि मास्क, टेस्ट किटस आदिको अभावले मात्रै पनि यी सबै कुरालाई प्रमाणित गरिदिएको छ । तर मेरो विचारमा महामारीपछि यो पुन: पुरानै गतिमा सञ्चालन हुनेछ । वैश्विक व्यापार पहिलेभन्दा अझैं शक्तिशाली हुनेछ भने सप्लाई अस्थाई विषय हुनेछ ।
राष्ट्रिय स्तरमा यस महामारीले धेरै मुलुकलाई तिनीहरूको सामाजिक नीतिलाई परिवर्तन गर्न बाध्य तुल्याउने छ भने स्वास्थ्य हेरचाहलगायत सामाजिक सुरक्षामा थप ध्यानाकर्षण गराउने छ । यस बाहेक अनौपचारिक श्रमिकहरूलाई पनि केही मद्दत पुर्याउने छ ।
यदि प्रकोप नियन्त्रणपछि यस्ता केही नीतिहरू बनाउन सकेको खण्डमा यसले असमानतालाई घटाउन मद्दत पुर्याउने छ । हामीले संकटको समयमा ब्यांक र आर्थिक क्षेत्रलाई सहयोग गरिरहेका सरकारहरू पनि देखि रहेका छौं । यसले प्रकोपपछि पनि अर्थतन्त्रको रक्षा कसरी गर्ने भनेर काम भईरहेको देखाउँछ । यसरी जोगिएको अर्थतन्त्रले असमानतालाई घटाउने छ ।
अनुवाद: दिपेश शाही
Comments
Post a Comment